documenta14

Zoals de spectaculaire en meer dan levensgrote handgesneden houten maskers van dier- en mensfiguren gemaakt door de kunstenaar Beau Dick. De maskers zijn onderdeel van een performance waarin het verhaal wordt verteld over het ontstaan van de wereld volgens de Kwakwaka’wakw. Een klein volk uit het noorden van Canada. De bijbehorende performance heb ik gemist. Dus ‘helaas’ moet ik het doen met alleen de maskers. Niet erg, het zijn op zichzelf al spannende en fabelachtige objecten die uit een bovennatuurlijke wereld lijken te komen.

In het hart van de stad op het Friedrichsplatz staat een monumentaal bouwwerk, gemaakt door de Argentijnse kunstenaar Marta Minujín.
Dit werk met de titel The Parthenon of Books, is op werkelijke grootte gebouwd naar het voorbeeld van het Parthenon in Athene. De Friedrichsplatz is een plek met een beladen geschiedenis doordat hier in 1933 boekverbrandingen plaats vonden.

The Parthenon of Books laat de boeken uit de as herrijzen. Het kunstwerk is bekleed met duizenden door het publiek gedoneerde boeken die ooit in de geschiedenis een verboden titel waren of nog steeds zijn.

Tijdens het slotweekend van de documenta, zie ik hoe met hoogwerkers de boeken van het gebouw worden verwijderd. Langzaam wordt het bouwwerk ontdaan van zijn bekleding. Alleen de overblijfselen herinneren nog aan wat de afgelopen maanden een waardig monument was voor de menselijke beschaving en cultuur. Terwijl de resten van het kunstwerk een gelijkenis gaan tonen met – en daarmee een eerbetoon werden aan – de iconische tempelruïne op de Akropolis, worden de boeken uitgedeeld aan het publiek. Een (onbedoelde?) performance op zichzelf.

Hoewel het een werk uit 1969 is en tot de vaste collectie van de Neue Galerie behoort, is het zien van het werk Das Rudel van Joseph Beuys voor mij een hoogtepunt. Als groot liefhebber van zijn werk, voelt mijn gang naar de ruimte in het midden van het museum, het sancta sanctorum, als een bedevaart. Het werkt bestaat uit 24 met vilt, vet en metalen zaklampen bepakte sledes die uit een Volkswagen komen. De Duitse kunstenaar Beuys is roemrucht omdat hij zijn ervaringen als piloot in de Tweede Wereldoorlog mythologiseerde. Hij was neergestort boven de Krim in afgelegen en koud terrein. Hij was naar eigen zeggen gered door leden van een Tartaarse stam die hem warm hielden met vet en vilten kleden.

Mijn bezoek aan de documenta besluit ik met een glimlach door het zien van archieffoto’s van een eerdere editie van de documenta. De foto’s leggen een komisch visueel verband tussen de kunstwerken en de bezoekers. Zo wordt een werk met zwarte en witte strepen bekeken door een non. Op een andere foto staat een werk van Jackson Pollock terwijl op de voorgrond een kind speelt. Op welk verband doelt de fotograaf hier? Wellicht was hij nog niet toe aan het abstract expressionisme en vond hij het werk van Pollock kinderspel? Het is in elk geval een prachtige foto. Het spelende kind voor het werk van een van de belangrijkste kunstenaars van de 20^e eeuw.

Ook dit jaar trekt de documenta jeugdige bezoekers. In de trein richting Nederland zit ik tegenover jonge Portugese ouders. Zij zijn met hun zoontje naar de documenta geweest. Het kind is twee maanden oud. Zelden een baby zo blij zien kijken.