Risico’s arbeidsmarkt van sociaal naar minder sociaal

De arbeidsmarkt is sinds de jaren negentig sterk in beweging. Maar de huidige regels zijn doorgeschoten. Waar de overheid na de Tweede Wereldoorlog in een steeds groter sociaal vangnet voorzag, is dat sinds de jaren negentig almaar kleiner geworden. De risico’s verplaatsen zich steeds meer van werkgever naar de werknemer, vooral door de opkomst van flexwerk. Flexibele contracten zijn aantrekkelijker voor werkgevers, waardoor werknemers vaker langdurig worden ingezet op een tijdelijk contract.

Disbalans op de arbeidsmarkt

De groeiende flexibele schil neemt de plaats in van vaste medewerkers. Dat leidt tot een krimp van vast personeel en een lagere afdracht aan premies en belastingen voor werkgevers. Gevolg? Een verminderde sociale opbouw en een arbeidsmarkt in disbalans. Het arbeidsmarktbeleid moet dus op de schop. De regels rond werk – denk aan arbeidsrecht, sociale zekerheid en fiscaliteit – moeten veranderen en worden herzien.

Wendbaar, duidelijk, weerbaar en wederkerig is de toekomst

De commissie Borstlap is hiermee aan de slag gegaan en zij gaat uit van vier uitgangspunten als houvast: wendbaarheid, duidelijkheid, weerbaarheid en wederkerigheid. Deze moeten bijdragen aan het nieuwe ‘ontwerp’ van arbeid in het arbeidsrecht, de sociale zekerheid, de fiscaliteit en aan kennis en ontwikkeling. Voor een goede invulling van de uitgangspunten zijn vijf ‘bouwstenen’ geformuleerd om tot meer toekomstgerichte regels te komen voor een nieuw arbeidsmarktbeleid.

Vijf bouwstenen als fundament

De commissie reikt vijf bouwstenen (adviezen) aan om die nieuwe uitgangspunten verder op te bouwen:

1. Bevorder interne wendbaarheid, rem externe flexibiliteit af. De huidige voorkeur voor flexibel inhuren boven interne wendbaarheid (leven lang leren-initiatieven binnen een werkgever, alternatieve carrièrepaden en veel meer doorstroming in nieuwe functies) is niet meer houdbaar. Dit brengt economische, sociale en maatschappelijke schade toe. Maak het werkgeverschap makkelijker en vergroot de beweegruimte binnen arbeidsrelaties, zodat er minder flexwerk nodig is. Daar staat tegenover dat tijdelijk werk duurder moet worden. Dit beleid is met de WAB al deels in gang gezet.
2. Creëer een overzichtelijker stelsel van contractvormen. Nu is er sprake van een wildgroei aan contractvormen. De commissie raadt aan om terug te gaan naar drie overeenkomsten:
   1. Overeenkomsten voor zelfstandigen die werken voor eigen rekening en risico.
   2. Arbeidsovereenkomsten voor werknemers die voor (on)bepaalde tijd werken in dienst van een werkgever.
   3. Uitzendovereenkomsten voor werknemers in dienst van een uitzendbedrijf die tijdelijk werk verrichten dat niet of moeilijk voorzienbaar is.
3. Stel alle werkenden in staat zich te ontwikkelen en te (blijven) leren. Een persoonlijk ontwikkelbudget voor iedereen en dat moet los komen te staan van de contractvorm waarmee wordt gewerkt.
4. Arbeid wordt lager en gelijker belast. De verschillen in belastingheffing, die nu bestaan tussen werknemers en zelfstandigen, moeten worden verkleind door arbeid voor alle werkenden gelijk te belasten. Alle werkenden moeten voortaan ook meebetalen aan basisinkomensvoorzieningen, zodat basiszekerheid geboden kan worden.
5. Kom tot een activerend en volledig arbeidsmarktbeleid. Het nieuwe stelsel zal langdurige uitval krachtig moeten tegengegaan. Daar is volledige, effectieve, individuele begeleiding en ondersteuning voor nodig.

Grote invloed op werkgevers en werknemers

De commissie Borstlap geeft in haar rapport ook enkele voorstellen:

• De loondoorbetalingsverplichting bij ziekte terugbrengen naar 1 jaar.
• Flexibele arbeid fors duurder maken om de kloof tussen vast en flex te realiseren.
• Elke werkende een persoonlijk investeringsbudget geven voor opleidingen.
• Een basisinkomen bij arbeidsongeschiktheid.
• Werknemers zelf de verantwoordelijkheid geven om flexibel inzetbaar te blijven.
• Arbeidscontracten makkelijker kunnen beëindigen.

Wat is de volgende stap?

De politiek liet zowel een positief als een kritisch geluid horen over het rapport. In ieder geval gaat het zittende kabinet zich een beeld vormen over hoe de toekomst van de arbeidsmarkt eruit moet zien. Wellicht pakt het al voorzichtig door met eerste stappen, zoals het verplichten van een arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Wat in ieder geval zeker is, is dat de komende veranderingen invloed gaan hebben op elk bedrijf, in elke sector en in elke omvang. Kortom het raakt iedereen, dus wat doet u nu al of gaat u zelf doen?

Borstlap-seminar bij VLC & Partners

Tijdens ons Borstlap-seminar lichten we het rapport toe, waarna we in een interactieve sessie specifieker op de uitdagingen ingaan. Enerzijds hoort u hoe andere bedrijven er nu mee omgaan, anderzijds helpt u elkaar met ideeën en oplossingen die op uw bedrijf van toepassing zijn. Wij denken hier graag met u mee. Loop Voorop. Kijk Vooruit.

Heeft u interesse om ons Borstlap-seminar bij te wonen? Houdt u dan onze LinkedIn in de gaten.